Oorzaken, signalen en symptomen

Oorzaken
Niemand weet precies wat een paranoïde persoonlijkheidsstoornis doet ontstaat. Men gaat er van uit dat het probleem grotendeels erfelijk is. Studies van een-eiige (monozygotische) tweelingen en twee-eiige (dizygotische) tweelingen doen vermoeden dat genetische zaken een belangrijke factor moeten zijn bij het ontstaan van alle persoonlijkheidsstoornissen, waaronder PPD.

Wanneer er binnen een bepaalde familie bijvoorbeeld ook andere psychotische stoornissen, zoals schizofrenie, voorkomen, is het bestaan van PPD niet uit te sluiten. Kijk dus eens rond in je familie: hebben misschien ook andere familieleden last van psychische stoornissen? Als dat zo is, dan moet dat voor jou een aanwijzing zijn dat ook jij soortgelijke problemen kan hebben. Vertrouw eens op je eigen ogen en oren. Die vertrouw je toch nog wel?

Zoals alle andere geestelijk stoornissen is PPD waarschijnlijk het gevolg van een onbalans in de werking of verwerking van bepaalde neurotransmitters (bio-chemische boodschappers) in de hersenen.

Symptomen
Het belangrijkste symptoom van PPD is een in alles (zowel denken als gedrag) doordringend wantrouwen in andere mensen. Opmerkingen en acties, die geestelijk gezonde mensen niet eens zouden opmerken, worden door iemand met PPD gezien als enorme beledigingen of bedreigingen. Hun verdenkingen dat anderen steeds de bedoeling hebben om hen te beschadigen of uit te buiten zijn zo alomvattend dat patiënten met PPD vaak sociaal zeer geïsoleerd zullen raken. Hun zeldzame echte vrienden worden uiteindelijk ook afgestoten. Ze zullen normale sociale interacties proberen te vermijden (of, andersom, gedragen zich bij dit soort gelegenheden door hun onzekerheid en sociale tekortkomingen juist tenenkrommend opzichtig). Omdat zich zo onzeker voelen is het natuurlijk ook in hun optiek een erg vijandige wereld: iedereen is tegen hen. Patiënten met PPD kunnen gewelddadig worden. Nietszeggende opmerkingen, grapjes, woordspelingen, ja zelfs een gesprekje over het dagelijkse nieuws worden vaak gezien als persoonlijke beledigingen.

Paranoïde verdenkingen beheersen ieder aspect van hun dagelijks leven. PPD zorgt ervoor dat ze ook vaak geloven dat hun levenspartner hen ontrouw is. Geen wonder dat die partner vaak aan gevoelens van diepe depressie lijdt: het is eigenlijk geen leven om met zo’n moeilijk persoon om te gaan. Op momenten dat ze dan tijdelijk geen of minder medicatie tegen haar depressie slikt maakt ze voortdurend plannen om haar man te verlaten. De angst voor zijn agressieve reactie maakt haar echter angstig over haar toekomst (‘Zal hij me iets aandoen als ik bij hem wegga?’) en de deprimerende oplossing is uiteindelijk vaak om maar weer die gevoelsverdovende anti-depressieva te gaan slikken. Is leven dan eigenlijk nog wel leven?

Omdat ze voortdurend de betrouwbaarheid en motieven van anderen in twijfel trekken zijn patiënten met PPD niet snel geneigd om anderen in vertrouwen te nemen en over hun werkelijke gevoelens te spreken. Ze zijn altijd bang dat die informatie tegen hen gebruikt zal worden. Wel praten ze tot vervelens toe over hun gevoelens van boosheid, die anderen bij hen hebben opgewekt. Daarop wordt door hun gesprekspartner vaak maar met nietszeggende antwoorden (‘O ja? Wat erg!’) geantwoord, terwijl ze zich tegelijkertijd voor de zoveelste keer afvragen wat ze in godsnaam had bezield toen ze besloten even op visite te gaan.

Mensen met PPD gedragen zich vaak vijandig, onvriendelijk of afstandelijk. Hun ontzettende onaangenaamheid ontlokt hun gesprekspartners of vrienden soms bezorgde opmerkingen, die vervolgens weer als ‘bewijs’ worden gezien dat anderen vijandig ten opzichte van hem is. Ze hebben maar weinig inzicht in de effecten van hun eigen gedrag op anderen en zien niet in dat zijzelf degenen zijn die anderen afstoten.

Ze kunnen ook tot vervelens toe praten over die dingen die hen interesseren. Als ze bijvoorbeeld een bepaalde muzikant geweldig vinden, willen ze iedere cd in hun bezit krijgen en willen ze alles van hem weten. Dit gedrag neigt een beetje naar het hyperfocussen dat ook bij autisme gezien wordt. Vervolgens wordt iedere vriend overspoeld met informatie, boeken die je moet lezen, en programma's op YouTube die je moet bekijken, terwijl niet gesnapt wordt dat het die vriend totaal niet interesseert.

Samenvatting
Samenvattend kunnen als typische symptomen van PPD worden genoemd:
- Voortdurend wantrouwen en verdenkingen jegens anderen;
- Zoekt en ‘vindt’ verborgen motieven bij anderen;
- Denkt zeker te weten (zonder daadwerkelijke rechtvaardiging of bewijs) dat anderen de bedoeling hebben om hen te beschadigen of uit te buiten;
- Sociale isolatie (hoeveel 'echte vrienden' heb je nu nog over?);
- Maatschappelijke isolatie (de weinige contacten vinden tegenwoordig vaak slechts via internet of mobiele telefoon plaats);
- Paradoxaal gezien maakt de PPD hen juist kwetsbaar voor 'valse vrienden' die de paranoïde denkbeelden van de patiënt voor hun eigen nut en voordeel proberen in te zetten;
- Verbale agressiviteit en niet aflatende vijandigheid;
- Neiging tot hyperfocussen;
- Geen of weinig gevoel voor humor. Lacht daardoor niet, nauwelijks, juist te hard of op verkeerde momenten.